گزارش تدویر برنامه آموزشی«اساسات، تطبیقات و مقررات تکنالوژی هستوی» برای کارمندان تخنیکی و تخصصی زون‌های ولایتی

اداره انرژی هستوی به منظور ارتقاء ظرفیت و بلند بردن سطح مهارت‌های مسلکی کارمندان ولایتی خود، برنامه آموزشی را تحت عنوان «اساسات، تطبیقات و مقررات تکنالوژی هستوی» به مدت یک هفته؛ از اول  الی ششم ماه سنبله سال ۱۳۹۹ در تالار مرکزی این اداره دائر نمود.

در آغاز برنامه محترم دکتر طاهر شاران رئیس عمومی اداره انرژی هستوي سخنرانی نموده و نقش این اداره را در رشد، ترقی و توسعه پایدار، حفاظت و مصئونیت انسان و محیط‌زیست از اضرار تشعشات هستوی و منابع رادیواکتیف، ترویج تکنالوژی هستوی، تولید انرژی و برق و دست‌یابی به منابع آبی، صنعت، طبابت، زراعت و توسعه اقتصادی، مهم و اساسی خوانده و بر ضرورت تحقیق اکادمیک و سرمایه‌گذاری در بخش‌های ساینس و تکنالوژی هستوی در کشور تاکید نمود. دکتر شاران اضافه کرد که توسعه و پیشرفت هر کشور بستگی به میزان دست‌رسی شان به نتایج تحقیقات اکادمیک، انرژی و تکنالوژی هستوی دارد. بناْ، با در نظرداشت محدودیت‌ها و کمبود امکانات و متخصصین، افغانستان به فعالیت و سرمایه‌گذاری بیشتر در عرصه تطبیق و ترویج تکنالوژی هستوی ضرورت دارد.

آقای شاران تدویر برنامه‌های آموزشی را در راستای ارتقاء ظرفیت، بلند بردن سطح مهارت‌های مسلکی و بهبود امور کاری، تجهیز و آشنایی کارمندان با دانش و تخنیک‌های مدرن ضروری دانست و از کارمندان مرکزی و ولایتی  خواست، تا بادرک جدی از اهمیت وظایف شان، به وظایف شان متعهد بوده و در راستای توسعه و پیشرفت کشور به صورت صادقانه و باورمندی کامل انجام وظیفه نمایند. هم‌چنان تمام فعالیت‌های مربوط به اداره انرژی هستوی را به اساس قانون و مقررات اداره انرژی هستوی, معیار‌ها و ستندرد های بین المللی انجام دهند.

داکتر شاران همچنین در دیدار‌های جداگانه با آمرین زون های ولایتی، مشکلات، نظریات و پیشنهادات شان را شنیدند و  در رابطه به حل مشکلات و چالش‌های موجود به آن‌ها وعده همکاری همه جانبه نمودند.

در این برنامه آموزشی کارمندان آمریت‌های پنج زون اداره انرژی هستوی (هرات، بلخ، ننگرهار، بامیان و قندهار) توسط کارشناسان و  متخصصین اداره مرکزی مورد آموزش تخصصی و مسلکی قرار گرفتند.

 جا دارد که از محترم قدم علی"سلطانی" رئیس نظارت از تطبیق تکنالوژی هستوی و محترم نقیب‌الله "اندر" رئیس تحقیق و ترویج تکنالوژی هستوی بابت مدیریت و رهبری عالی این برنامه سپاسگزاری نمائیم.

خلص مطالب و عناوین پریزنتیشن‌های علمی- تخصصی که توسط کارشناسان و متخصصین مرکزی ارائه شده، قرار ذیل است:

۱ - نظارت وبررسی فعالیت‌های هستوی ومنابع تشعشع آیونایزکننده  – محمد یونس حسینی

در این پریزینتیشن نظارت و بررسی فعالیت‌های هستوی و منابع تشعشع آیونایز کننده برای اشتراک کننده گان ارائه گردید، اداره انرژی هستوی نظر به قانون انرژی هستوی و مقرره حفاظت در برابر اشعه، صلاحیت و مسئولیت نظارت وبررسی تمام فعالیت‌های هستوی در سطح کشور را به عهده دارد.

هدف از نظارت وبررسی، حصول اطمینان اداره از فعالیت های صلح‌آمیز هستوی در مطابقت به قانون انرژی هستوی است. پروگرام نظارت و بررسی نظر به نوعیت وفریکونسی منابع تشعشع انجام می‌‌شود، تصمیم گیری در مورد یافته‌ها، تهیه راپور و برخورد با پروگرام نظارتی در حطه‌ی صلاحیت و مسئولیت اداره انرژی هستوی می‌باشد.

۲ - بخش تنظیم منابع و فعالیت‌ های هستوی (Regulatory Body) – ابوبکر ستوری.

منابع اشعه آیونایزکننده از جمله مواد رادیواکتیف و ماشین‌های تولید کننده اشعه ایکس در بخش‌های مختلف از قبیل ساینس، تحقیقات، صنعت، طبابت، محیط زیست و سایر بخش‌های علمی و تجارتی استفاده مفید می‌گردند. در صورتیکه این منابع بصورت درست و معیاری آن استفاده نگردد زیان‌های جدی به صحت انسان‌ها و محیط وارد می‌کنند، در این صورت باعث بروز دو نوع اثرات بیولوژیکی می‌گردد:

یک- اثرات آنی (Deterministic Effects): این نوع اثرات زمانی واقع می‌شود که یک شخص در زمان کوتاه دوز زیاد جذب نماید و دارای یک حد دوز (Threshold limit) مشخص بوده که بالاتر از آن این نوع اثرات ظاهر می‌گردد که اختلالات مختلف بیولوژیکی را به وجود آورده و شدت آن با مقدار دوز بلند می‌رود. بطور مثال موی ریزی، سوختگی پوست، کسالت، اسهالات و در دوز‌های بالا حتا باعث مرگ می‌گردد.

دوم- اثرات احتمالی (Stochastic Effects): به‌خاطر بروز این اثرات حد دوز معین وجود نداشته که می‌تواند در کمترین مقدار دوز ظاهر شود. این اثرات احتمالی و در زمان طولانی حتی در نسل های بعدی ظاهر می‌گردد که احتمال آن با مقدار دوز بالا می‌رود از جمله این اثرات می‌توان از انواع مختلف سرطان ها و سؤ شکل ها نام برد.

بخاطر جلوگیری از حوادث رادیولوژیکی، هستوی، اثرات آنی و کاهش احتمال اثرات طویل المدت بخش تنظیم فعالیت های هستوی (Regulatory Body) معیارهای مناسب جهت حفاظت و مصئونیت مردم وضع می‌نماید. تطبیق این ستندرد ها ایجاب می‌کند تا بخش تنظیم فعالیت‌های هستوی در کشور فعال گردد.

۳ – کاربرد و استفاده گیج‌های هستوی در صنعت –  عوض دانش سلطانی.

          یکی از اهداف عمده اداره انرژی هستوی، استفاده صلح آمیز از انرژی هستوی و تخنیک های آن در امور صنعت است، بدون شک امروز استفاده از انرژی هستوی و ایزوتوپ های صنعتی در بخش های مختلف صنعت برای  هیچ کسی پوشیده نبوده و استفاده از تخنیک های هستوی در صنعت بی نهایت زیاد می باشد. کشور هایی صنعتی و توسعه یافته جهان، در این قسمت سرمایه‌گذاری های بزرگ کرده و امروز در این بخش به دستاورد های شگرف دست یافته است. اداره انرژی هستوی نیز با در نظرداشت قوانین و مقررات انرژی هستوی و همچنین مقررات و استندردهای آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز تلاش دارد تا استفاده صلح آمیز از انرژی هستوی و تخنیک های آن را در بخش های مختلف صنعت در کشور به کار گیرند  و راه های استفاده از تخنیک های هستوی در صنعت را برای ادارات و نهاد تخنیکی و صنعتی کشور پیشکش نماید.

گیج های هستوی:

          گیج های هستوی عبارت ابزار و وسایل اندازه گیری است که در عملیات های عمرانی، صنعت نفت، معدن، زراعت و باستان شناسی موارد استفاده زیاد دارد، این دستگاه متشکل از یک منبع تولید اشعه می باشد که بصورت مستقیم اشعه را خارج کرده و دارای یک حسگر است که تعداد ذرات رسیده از ماده مورد تجربه‌ی که از آن اشعه گذر کرده و یا بازتاب نموده است شمارش می کند و بر اساس همین محاسبه در صد ذرات باز گشت از حسگر میزان کثافت را اندازه نموده و ساختار داخلی ماده مورد نظر را مشخص و سنجش می کند.

منابع رادیواکتیف و ایزوتوپ های استفاده شده در این تخنیک ها:

عمده ترین منابع رادیواکتیف که در این تخنیک ها به کار رفته است یادآوری می کنیم.

اهداف صنعتی:

          به صورت ‌عموم از گیج های هستوی برای دو اهداف عمده در صنعت استفاده می‌شوند:

هدف اول: استفاده گیج‌های هستوی برای کنترول پروسه های صنعتی: مانند اندازه گیری کثافت مخلوط های اسفالتی، اندازه گیری سطوح و اندازه‌گیری رطوبت و غیره.

هدف دوم: استفاده گیج‌های هستوی برای کنترول کیفیت: مانند کنترول کیفیت ضخامت و اندازه گیری سطوح در بخش های مختلف صنعت.

ساحه کاربرد گیج های هستوی:

 با استفاده از ایزوتوپ های مختلف عناصر و مواد رادیواکتیف و تشعشعات هستوی می توانیم برای کنترول کیفیت و اندازه‌گیری دقیق تر و با سرعت بالا، این روش را جایگزین بسیار مناسبی برای روش های آنالیز وقت گیر و زمان‌بر و همچنین جلوگیری از هزینه های هنگفت پولی و مواد کیمیاوی کرد. بنابر این استفاده از این تخنیک در تعیین کثافت سطوح، ضخامت، رطوبت خاک، لایه‌های نازک پلاستیکی، صفحات فلزی و نیز جهت پوشش روی صفحات مختلف، در صنایع نفت، گاز، کارخانجات کیمیاوی، صنایع نفت و گاز، صنایع لوله سازی، صنایع کاغذ و چوب، صنعت موتر سازی، رنگ، سمنت، معدن، ساخت و ساز سرک ها و سد های آب ، برای جمع آوری اطلاعات علمی از محتویات خاک و تنظیم کشاورزی و جنگلات و سایر بخش های صنعتی موارد استعمال زیاد دارند.

وزارت ها و ادارات که از این تخنیک ها استفاده می کنند:

                   وزارت شهرسازی و اراضی، وزارت فواید عامه،وزارت اقتصاد، وزارت زراعت، مالداری و آبیاری، انرژی و آب، معادن و پطرولیم، دانشگاه های انجنیری، ریاست عمومی سروی جیولوژی، اداره شاروالی ها، اداره انکشاف زون پایتخت،اداره ملی نرم و ستندرد و نیز در کارخانجات صنعتی و کیمیاوی و کمپنی های سرک سازی، کمپنی های حفر چاه های نفت و گاز، شرکت ها و کمپنی ها نوشابه سازی و سایر بخش‌ های مرتبط به صنعت استفاده می شوند.

امروز کشور های پیشرفته و صنعتی دنیا از این تخنیک ها به صورت گسترده استفاده می کنند، استفاده از گیج های هستوی در بخش های ذکر شده هم تاثیر ویژه در کنترول کیفیت دارد و هم هزینه ای انجام آن‌ها کمتر بوده  و همچنین بازدهی اطلاعات آن در حین تجربه دقیق تر می باشند.

۴ - کارکرد و استفاده از وسایل یابنده تشعشع -  محمد عثمان حسن‌زی

وسایل یابنده تشعشع کاربرد بسیار زیاد در بخش تشخیص مواد راداکتیف، مواد هستوی و اشعه آیونایزکننده دارد و هم‌چمنان از این وسایل برای اندازه گیری اندازه دوز قدرت منبع و اندازه انرژی پخش شونده توسط منابع مختلف مواد رادیواکتیف استفاده کرده میتوانیم.

از این جمله از وسایل ما به کاربرد و استفاده چهار وسیله ذیل میپردازیم

۱- RadEye PRD      ۲ -  PackEye         ۳-  Inspector 1000           ۴- Radiagem 2000

اول- PRD: این وسیله فقط برای اندازه گیری تشعشع گاما استفاده می شود و از این وسیله برای نظارت از دوز دریافتی اشخاص استفاده می‌کنیم این وسیله دارای دیتکتور NaI(T1) است که درمقابل مواد خاص هستوی (SNM) و RDD’s بسیار حساس است. محدوده دوز این وسیله  0.01 Sv h-1  تا 250 Sv h-1  است و محدوده انرژی این وسیله 30 KeV- 1.3 Mev  می باشد.

دوم- PackEye: این وسیله برای جستجو منابع رادیواکتیف گاما و نیوترون درساحات وسیع استفاده می شود. به منظور حفاظت شخص جستجو کننده باید یک دستگاه PRD یا وسیله حساس به تشعشع گاما همرا با PackEye برای یافتن محل منبع استفاده شود.  توسط PackEye می‌توانیم منابع طبیعی و مصنوعی از همدیگر تفکیک کرده وتشخیص کنیم.  پاسخ انرژی این وسیله از 50 KeV- 3 MeV است و همچنین این وسیله دو تیوب دارنده 3He برای تشخیص نیوترون است.

سوم- Inspector 1000: این وسیله برای جستجو و مصؤن سازی بکار برده می‌شود این وسیله برای شناسایی فعالیت گاما شدیداْبالاتر ازسطح نارمل و برای یافتن دقیق محل منبع درسروی عمومی یا ساحوی به کاربرده می‌شود. این وسیله دارنده قابلیت اختیاری بنام Inspector 1000 Neutron است که ازاین قابلیت اختیاری در موارد ذیل استفاده میکنیم:

•  وقتی که به یک منبع نیوترون مشکوک باشیم.
• وقتی که امکان موجودیت نیوترون ها باشد.
• وقتی که امکان موجودیت مواد خاص هستوی باشد.

Inspector 1000 برعلاوه قابلیت اختیاری دارنده یک دیتکتور NaI است. که این دیتکتور بسیار مؤثربرای شناسایی گاما است. نتایج Inspector 1000 فقط از ۲۵ سانتی‌متری قابل اعتبار است. این وسیله قابلیت شناسایی مواد رادیواکتیف مانند زباله، مواد طبعی یا NORM و مواد شکافتی SNM میباشد. می‌توانیم در دیتابیس مواد رادیواکتیف که در داخل این وسیله ثبت است تغیرات بیاوریم.

محدوده دوز این وسیله با دیتکتور NaI ویا تیوب GM از  Sv/hr 0.01 تا 10 mSv/hr است و محدوده انرژی این وسیله از 50 KeV تا 3 MeV است.

چهارم- RadiaGem 2000 : این وسیله برای سنجش میزان معادل دوز گامای محیطی H*(10) طبق ICRU 39 انجام میدهد.

این وسیله دارای پراب های مختلف است که وظایف مختلف را انجام می‌دهد وعبارت است از:

1. پراب سودیم آیوداید-  SG-2R.
2. پراب الفا، گاما وبیتا.
3. پراب SABG-15 و SABG-15+ الفا، بتا، گاما.
4. پراب آلودگی الفا/بتای SAB-100.
5. پراب تلسکوپی TELE STTC گامای با میزان دوز بالا.

پراب سودیم آیوداید-  SG-2R : این پراب برای سنجش گامای محیطی و برای حساسیت بلند گاما به کار می‌رود

پراب الفا، گاما و بیتا: این پراب برای سنجش آلودگی سطحی الفا، بتا و گاما بکار میرود که بالای سطوح ذیل میتواند سنجش انجا بدهد.

کف ها، پرسونل، سامان آلات، ساحات کار، کثافات

پراب SABG-15 و SABG-15+ الفا، بتا، گاما: این پراب برای کنترول و تحقیق آلودگی منابع ً دارای تشعشع الفا، بتا،گاما و یا ترکیبی از اینها بکار میرود.

پراب آلودگی الفا/ بتا SAB-100: این پراب سنجش سه نوع تشعشع ذیل را امکانپذیر می کند:

صرفاً تشعشع الفا، صرفاً تشعشع بتا و ترکیبی از تشعشع الفا و بتا

پراب تلسکوپی TELE STTC گامای با میزان دوز بالا: این پراب صرفا برای سنجش گاما با دوز بلند استفاده می شود.

۵ - استفاده از تخنیک هستوی در بخش زراعت – محمد صابر محمدی

استفاده از تخنیک‌های هستوی در زراعت بسیار زیاد بوده و امروزه از اهمیت خاص برخوردار است، با استفاده از این روش می‌توان اصلاح نباتات و ایجاد تغیرات جنتیکی، بررسي عوامل ايجاد كننده ي فرسايش در خاك، بررسي رطوبت خاك، تعيين تأثیر مصرف كود در نباتات، حشره شناسي و كنترول آفات، بلند بردن زمان ذخیره سازی محصولات زراعتی و جلوگیری از ضایعات آن و استفاده انرژی هستوی در علوم حیوانی ( پيشگيري،‌ كنترول و تشخيص بيماري‌هاي حیوانی،‌ توليد مثل، ‌تغذيه و اصلاح نژاد حیوانات، حفظ الصحه و مصئونیت محصولات حیوانی انجام داده می‌شود.

۶ - رادیولوژی دندان –  امان الله سیرت

رادیوگرافی دندان یکی از متداول‌ترین معاینات اکسری در دنیایی مدرن و صنعتی می‌باشد هرچند که دوز و خطرات تشعشات در رادیولوژی دندان خیلی کم است ولی معاینات که انجام می‌شود بیشتر در جوانان شایع است. تجهیزات اکسری برای رادیوگرافی داخل دهانی از فلم های small intra oral non screen یا رادیوگرافی پری اپیکال استفاده می‌شود.

Bitewing: یک فلم دندان پزشکی برای اکسری تاج دندان‌های فوقانی و تحتانی بطور هم‌زمان و توسط یک وسیله بین دندان در محل نگهداری می‌شود.

تجهیزات رادیوگرافی پانورامیک با استفاده از یک شعاع اکسری باریک که اطراف سر مریض می چرخد و برای قوس دندانی تصویر برداری می‌کند استفاده می‌گردد.

۷ – معرفی دیتکتورها و واحدات در دستگاها – نعمت الله بنیش

در این پریزنتیشن در رابطه به دیتکتورهای و واحدات در دستگاهای موجود در لابراتوار اداره انرژی هستوی معلومات ارائه گردید.

در دستگاهای PRD, Radiagem2000, Pack eye, Inspector1000 بیشتر دیتکتورهای چون گایگر-مولر G-M، دیتکتور سنتیلیشنی NaI و دیتکتور نیوترونی (تیوب ) استفاده شده اند. طرح کلی کارکرد این دیتکتورها از هم متفاوت است.

دیتکتور گایگر مولر: اصول کار این دیتکتور برمبنای آیونایزیشن گاز درون تیوب وموجودیت ساحه برقی شدید استوار می باشد، که در نهایت پلزهای تولید شده در سرکیت الکترونیکی می‌رسد.

دیتکتور سنتیلیشنی: طرح کلی این دیتکتور طوری است که در اغاز شعاع ورودی بر ماده سنتیلیشنی برخورد کرده در پروسه بعدی با استفاده از تفاوت پوتانشیل موجود در داینود ها (الکترود موجود در تیوب) آبشار از الکترون ها را تولید کرده و در آخر به سرکیت های الکترونیکی می‌رسد.

دیتکتور نیوترونی: یک دیتکتور که با گاز مناسب  پر شده است تحت تشعشع با نیوترونهای که دارای انرژی است، پلزهای تولید می کند که ارتفاع آنها متناسب بااست.  عبارت است از انرژی تعامل در معادله  می باشد.

۸ - پروسه صدور جوازنامه و اجازه‌نامه – سید نعیم شهاب

در این پریزنتیشن که یکی از وظایف اساسی بخش تنظیم فعالیت های هستوی صدور جواز‌نامه و اجازه‌نامه به فعالیت‌های هستوی می‌باشد، برای اشتراک کننده گان معلومات ارائه گردید که این پروسه شامل مراحل مختلف می‌باشد:

یک: ابتدا شخصی متقاضی با استفاد ه از فورمه های مخصوص هربخش درخواست خود را  ارائه می‌نمایند

دوم: و بعد از پروسس اسناد مطابق معیارات از قبل تعیین شده جواز نامه یا اجازه نامه صادر می‌گردد که اجازه نامه وجواز نامه از هم متفاوت بوده و طور ذیل تعریف می‌گردد:

۱ - جوازنامه: سند رسمی کتبی است که به منظوراجرای  فعالیت هستوی  ازطرف اداره مطابق احکام  قانون ومقررات مربوطه اعطا می‌گردد مانند جواز فعالیت‌های هستوی و جواز تهیه منابع تشعشعی.

۲ – اجازه‌نامه: سند رسمی کتبی است که به منظور اجرای یک فعالیت هستوی مشخص ازطرف  اداره انرژی هستوی مطابق احکام  قانون انرژی هستوی ومقرراتحفاظت ازاشعه وجوازدهی فقط برای یک عمل خاص به درخواست کننده اعطا می گردد.

۹ – استفاده تکنالوژی هستوی در طبابت – داکتر سبحان الله شاکر

تکنالوژی هستوي در یک هسته اتمی متعلق به عکس العمل تعملات هستوي می‌باشد، در دنیا امروزی موجودات زنده تحت تاثیرات این عکس العمل ها است، گفته می توانیم که از تکنالوژی متذکره در بخش های صنعت، زراعت، امنیت، تولید انرژی و طبابت کار گرفته می‌شود. و این تکنالوژی هستوی نظر به تمام بخش های دیگر در طبابت با داشتن تغیرات بیشتری بوده مثلا برای تشخیص و تداوی امراض، در بخش های تحقیق و تعقیم مواد طبی به کار گرفته می‌شود. با همکاری اشعه میتوان در بخش صحت تشخیص و تداوی که به اساس رادیودیاگنزوس و رادیوتراپی نامیده می شود صورت می گردد و انواع مختلف دارد. طب هستوی، طب معاصر تکنالوژی هستوی می باشد. نه این که به شکل اناتومیک بلکه به شکل فزیولوژیک هم میتوان امراض را تشخص و تداوی نمود، رادیوتراپی انواع مختلف دارد که انواع اسبق آن برکی تراپیو تیلوتراپی بوده و انواع معاصر آن ماشین لینیک است که با آن امراض سرطانی را تشخیص و تداوی می‌گردد.

۱۰ - مدیریت مواد فاضله رادیواکیتف – لطیفه نظری

 مواد به حالت های گاز، مایع و یا هم جامد که دارای رادیونکلئویدها زیاد تر از حد مجاز (Exempt Level) باشد و از آن استفاده دوباره متوقع نباشد مواد فاضله رادیواکتیف گفته می شود. هر فعالیت که در آن مواد رادیواکتیف دخیل باشد، یا منجر با اکتیویتی شدن مواد غیر رادیواکتیف شود، یا تراکم مواد رادیواکتیف که در طبعیت موجود است، می‌تواند منجر به تولید مواد فاضله رادیواکتیف شود، که سه نوع فعالیت وجود دارد که مواد فاضله رادیواکتیف را تولید می‌کند. فعالیت‌های هستوی، فعالیت‌های معدنی، تطبیق رادیوایزوتوپ‌ها تولید می‌کند.

مواد فاضله رادیواکتیف به صحت انسان‌ها و محیط زیست  مضر بوده  ازین لحاظ بطور مصئون مدیریت می‌شود. جهت مدیرت درست آن مواد فاضله مذکور را  به سه کتگوری سطح پائین، سطح متوسط و سطح بالا تقسیم بندی شده است.

نظر به کتگوری مواد در سطوح مختلف ، مواد را جمع اوری، طبقه بندی، انتقال، ذخیره و دفن مینمایند.نظر به نوعیت و نصف عمر آن، مواد در ذخیره گاه بشکیل موقت، ذخیره کردن در سطحی زیر زمین ، ذخیره سازی بشکیل دایمی میگردد، همچنان در دفن سازی مواد فاضله رادیواکیتف ، مواد را در سطح زمین، عمق زمین و یا موادیکه دارای نصف عمر زیاد اند دفن عمیق می‌گردد.

۱۱ - بمب کثیف یا وسیله پخش کننده رادیولوژیکی – ثناء الله ثنا

دراین بخش روش کار بمب کثیف، انواع، آسیب‌های وارده به محیط ومردم ناشی ازان، اقدامات بعد از انفجار، هدف ساخت؛ روش سروی ساحات بعد از افنجار، وسایل مورد استفاده برای سروی و روش های محافظت فردی مورد بحث قرار گرفت. و بران اشتراک کننده گان سیمینار های و کارهای عملی در ساحه صورت گرفت. مواد رادیواکتیف موجود در طبیعت؛ این مواد، فعالیت‌های‌که باعث ازدیاد غلظت ان می‌گردد، معروضیت به ان درجریان کار، روش‌های معمول اندازه گیری این مواد وسروی ساحات دارای این مواد مورد بحث قرارگرفت.

حفاظت فزیک منابع رادیواکیتف؛ دراین بخش روش‌های مصئونیت وامنیت منابع رادیواکتیف، روش‌های محافظت فزیکی، مشکلات ناشی ازمنابع غیرمحفوظ مورد بحث قرارگرفت.

۱۲ - منابع بی سرپرست رادیواکتیف و سیفگارد هستوی – میرزا محمد ذاهد

یک منبع رادیواکتیف مقدار قابل توجهی از یک رادیونوکلئید است که شعاع ایونایز کننده را انتشار می‌دهد؛ به طور معمول یک یا چند نوع شعاع گاما، ذرات آلفا، ذرات بتا و ذرات نوترون انتشارمی‌دهد.

منابع بی سرپرست رادیواکتیف؛ طوریکه منابع رادیو اکتیف در عرصه های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد . با وجود مزایا در صورت مدیریت ناقص یا از کنترول بر امدن آنها خطرات جدی به محیط وافراد نیز به همرا دارد. پس موضوع ، منابع بی سرپرست رادیو اکتیف یک موضوع بی نهایت مهم برای محیط و افراد پنداشته می‌شود.

سیفگارد هستوی: مفهوم سیفگارد هستوی، یعنی نظارت و بازرسی از مواد و موسسات هستوی به منظور اطمینان از کاربرد صلح آمیز آن‌ها ميباشد .

هدف سيفگارد هستوی:

جلوگيري ازانتشار سلاح هاي هستوي قبل ازسؤ استفاده از مواد و تكنالوژی هستوي است که این کار با دو روش صورت می‌گیرد. تضمین معتبر که پابندی به تعهدات بین المللی است که در نتیجه آن اعتماد به میان می‌آید ودوم تشخیص زودهنگام هرگونه سو استفاده از مواد و تکنالوژی هستوي است. سیفگارد عبارت از مقررات نظارتی آژانس می‌باشد که شامل انواع بازرسی‌ها است، موافقت نامه‌های مختلفی نیز به نام موافقت نامه‌های سیفگارد از طرف آژانس تهیه شده و کشورهای که اين موافقت نامه ها را امضا مي نمايند مكلف به تطبيق ان مي باشد . اصولا سیفگارد مجموعه اقداماتی است که هدف آن نظارت بر کاربرد و مصرف مواد هستوی ویژه و جلوگیری از انحراف آن به سمت مقاصد غیر صلح آمیز میباشد . اقدامات سیفگارد بر مبنای قراردادهایی که بین کشورهای عضو و آژانس منعقد میگردد به مرحله اجرا گذاشته می‌شود.

۱۳ - ریکتور تحقیقاتی و کاربرد آن – بشیر احمد احمدزی

انشقاق هستوی، واکنش هستوی است  که طی آن یک هسته‌ای سنگین به دو هسته خورد تجزیه می‌شود، زمانی‌که که یک واکنش انشقاق هستوی صورت می‌گیرد انرژی زیاد تولید می‌شود، این واکنش به شکل زنجیره ای ادامه می یابد و اگر کنترول نشود باعث انفجار می‌شود. در ریکتور ها واکنش انشقاق هستوی به شکل کنترول شده صورت می‌گرد در عصر کنونی از ریکتورها برای مقاصد صلح‌آمیز، مانند تولید برق استفاده میشود.

 واکنش های هستوی:

ریکتور هستوی منبع است برای تولید انرژی، تولید نیوترون ها و همچنان ایزوتوپ های رادیو اکتیف. در هر عملیه انشقاق یورانیم ۲۳۵ تقریبا 200Mev انرژی تولید می‌شود. انفجار هستوی به عملیه از تجزیه گفته می‌شود که هسته غیر مستقر به دو هسته کوچک تجزیه شود که این نوع تعامل ذریعه دانشمندان  هریک اتوهان و فریزشترمن کشف شد.

۱۴ - معاهده منع آزمایش‌های هستوی (CTBT) – نسرین ولی

معاهده منع آزمایش‌های هستوی معاهده رسمی چند جانبه است که بین دولت ها برای جلوگیری و منع کامل آزمایش های هستوی (صلح آمیز و غیر صلح آمیز) منعقد گردیده است.

ماده اول معاهده منع آزمایش‌های هستوی کشور های عضو را متعهد می‌نماید، که از آزمایش سلاح ‌های هستوی و هر نوع انفجار هستوی دیگر در محدوده تحت قلمرو خود اجتناب نمایند.  مجمع عمومی سازمان ملل متحد معاهده منع آزمایش های هستوی را طی قطعنامه (A/RES/50/245) مورخ ۱۰ سپتمبر سال۱۳۹۶میلادی تصویب نمود.

معاهده منع آزمایش های هستویCTBT  در ۲۴ سپتمبر سال ۱۹۹۶ میلادی در شهر نیویارک امریکا جهت امضای کشورها افتتاح گردید. این معاهده تا پایان همان سال به امضای ۱۳۸ کشور رسید. این معاهده مشتمل بر یک مقدمه،17ماده، یک پروتوکول و دو ضمیمه است. مطابق ماده 11، معاهده منع آزمایش های هستوی تا زمان لازم الاجرا شدن جهت امضأ به روی تمام کشورها باز خواهد بود.

۱۵ - کنوانسیون سلاح های بیولوژیکی  (BWC) -  ارغوان میرزاده

اين كنوانسيون كه بطور سمى منحيث كنوانسيون منع توسعه ، توليد و ذخيره سازى سلاح بيولوژيكى و سمى و تخريب اين سلاح هاى شناخته مى شود نخستين پيمان خلع سلاح چند جانبه بود كه ممنوعيت تمام دسته هاى سلاح هاى تخريب جمعى را صادر كرد .

اين كنوانسيون در كنفرانس كميته خلع سلاح در جينوا ، سويزرلند مورد مذاكره قرار گرفت كه در 10 اپريل 1972 م آغاز شد و در 26 مارچ  1975 م  وارد عمل شد . كنوانسيون سلاح بيولوژيكى يك عنصر اساسى در تلاش هاى جامعه جهانى براى مقابله  با سلاح هاى كشتار هاى جمعى ميباشد . اين كنوانسيون تقريبا با 178 كشور عضو و 6 كشور امضاء كننده، عضويت جهانى را حاصل نموده . فدراسيون روسيه ، بريتانيا و ايرلند شمالى و ايالت متحده امريكا به عنوان سه دولت ضامن يا مسؤول كنوانسيون سلاح بيولوژيكى فعاليت مي‌كنند. مسؤليت اين سه دولت انجام عملكرد هاى خاص مثل دريافت اسناد رسمى از ساير دولتها كه عضويت كنوانسيون را دارند مي‌باشد .

هدف كنوانسيون سلاح بيولوژيكى:

اين كنوانسيون يك اساس براى رژيم چند جانبه خلع سلاح است و هدف آن خلاص شدن يا رهايي جهان از سلاح بيولوژيكى و سمى مي‌باشد .

 پروتوكول جينوا سال 1925 استفاده سلاح هاى كيمياوى و بيولوژيكى را ممنوع ساخت و اين نخستين پيمان چند جانبه اى بود كه تمام دسته‌هاى سلاح‌هاى كشتار‌هاى جمعى را غير قانونى يا ممنوع اعلام كرد.

اين كنوانسيون شامل 15 ماده ميباشد . مقررات كنوانسيون توسط مجموعه‌ای از  توافق نامه‌ها و تفاهم‌هاى اضافى كه توسط كشورهاى عضو در كنفرانس هاى نقد و بررسى متوالى حاصل شده شرح داده شد. كنفرانس هاى نقد و بررسى هر پنج سال يكبار برگذار مى‌گردد ، كه اولين كنفرانس در سال 1980 م صورت گرفته بود.

۱۶ – اسلحه کیمیاوي – فرنگیس پردیز

اسلحه کیمیاوي: اسلحه یا عاملین کیمیاوی عبارت ازابزار یا مواد است که بدون درنظر داشت حالت فزیکی (حالت گاز, مایع و یا جامد) داشته باشد. بنابراین تاثیرات سمی شان بالای انسان, حیوان یا نبات بحیث سلاح استفاده شده و باعث مرگ یا ناتوانی دایمی یا موقتی آنها می‌گردد.

د این پریزنتیشن در رابطه به تعریف اسلحه کیمیاوی، تاریخچه استفاده اسلحه کیمیاوی، کنوانسیون اسلحه کیمیاوی، اقسام  و خواص اسلحه کیمیاوی

• سمیت
•  تداوی

تاریخچه مختصر استفاده از اسلحه کیمیاوی

 قبل از جنگ اول جهانی چین سال ۱۰۰۰سال ق.م دود ارسینیک، ۴۲۹-۴۲۴ ق.م استفاده دود سمی سلفر توسط یونانی ها، قرون وسطی توسط تیرهای آلوده به زهر آب چاه ها ملوث می‌گردید.

۱۷ - امور معادن – نسیم مهدوی

امور معادن

معادن از جمله سرمایه‌های ملی افغانستان است که خوشبختانه افغانستان از لحاظ  داشتن منابع طبیعی بسیار غنی است.

در افغانستان منابع طبعی دیگری زیاد وجود دارند که متاسفانه هیچ توجهی ازطرف رهبری دولت وجود ندارند. بطور مثال در خانشین ولایت هلمند و یا در فرنجل ولسوالی سیاگرد ولایت پروان معادن یورانیم و توریم وجود دارند ولی متاسفانه این نوع منابع بخصوص یورانیم که ازلحاظ اقتصادی وامنیتی بسیارمهم و با ارزش است. متاسفانه در کشور ما افغانستان بشکل غیر قانونی و غیر فنی استخراج می‌شوند.

از انجایکه این نوع منابع به ساکنان محل بسیار مضر است چون همواره از خود اشعه رادیواکتیف را خارج می‌کند باید تدابیرجدی گرفته شود.

تمام کارمندان اشعه درمعادن تشعشعی  اصول ومقرارت وبعضی محدویت‌های‌ که ازطرف آژانس بین المللی واداره انرژی هستوی افغانستان توصیه شده است مدنظرداشته باشند (توجیه پذیری، بهتر سازی، محدودیت دوز).

قابل یادآوری است که در ختم این برنامه آموزشی تصدیق نامه‌ها از طرف اداره انرژی هستوی برای اشتراک کنندگان توزیع گردید.

به امید یک افغانستان مرفه و مترقی!