د افغانستان د اسلامي جمهوریت د اټومي انرژي عالي کیسیون لوړپوړی هییت د ایران اسلامي جمهوریت د اټومي انرژي سازمان له لوړپوړو چارواکو سره وکتل

د نړیوال اټومي اژانس په هماهنګۍ د هستوي تخنیکې – علمي همکاري د AFG-9007 او AFG-9008 پروژو په چوکاټ کې د افغانستان د اټومي انرژي عالي کمیسیون او د ایران د اټومي انرژي سازمان تر منځ د هیواد د کارپوهانو او متخصصینو د ظرفیت لوړولو په موخه د طب، صنعت او زراعت په برخه کې ناسته تر سره شوه. په دي ناسته کې د افغانستان د اټومي انرژي عالي کمیسیون د اجراییوي او تخصصي بورډ عمومي رییس ډاکتر طاهر شاران، د نړیوال اټومي اژانس نماینده، د بهرنیو چارو وزارت دری تنه کارکونکو د NLO په شمول، ددي کمیسیون یو تن کارپوه او د ایران د اټومي انرژي سازمان لوړپوړو چارواکو ګډون درلود

‌‌‌په دي ناسته کې د افغانستان د اټومي انرژي عالي کمیسیون او د ایران د اټومي انرژي سازمان د لوړپوړي چارواکو تر منځ د ایران د اټومي انرژي سازمان د همکاریو په څرنګوالي، د اټومي انرژي سولیزي کارونې او د هغوۍ  د تخنیکونو کارول په افغانستان کې د تبادلي نظر تر سره شو، چې له دي ډلي څخه د تخنیکې – علمي همکاریۍ د هستوي تکنالوژي په کارولو سره د هستوي طب په برخه کې په خاصه توګه د سرطان د تشخیص او درملنه په اړه خبري وشوي

دا سفر د نړیوالې اټومي اژانس په مرسته، په افغانستان کې د نړیوال اټومي اژانس تخنیکې همکارۍ، په افغانستان کې د هستوي تکنالوژي په واسطه د هستوي طبابت په خاصه توګه د سرطانونو د تشخیص او درملنه، د مخصصینو د ظرفیت لوړول، هستوي زراعت په برخه کې په خاصه توګه د زراعتي توخونو اصلاح او د خاوري د نیټروشن مطالعه او همداراز د غذایي موادو تازه او وچې میوي ته د وړانګو ورکول د هستوي تخنیکونو په واسطه تر سره شو.

په دي سربیره د ایران اسلامي جمهوري ریاست معاون داکټر علي اکبر صالحي او ددي هیواد د اټومي انرژي سازمان، د افغانستان محصلینو د تحصیل په برخه کې د سولیزي هستوي تکنالوژي مرتبط چې نړیوال حساسیت نه لري د همکاريو ژمنه وکړه، او په خپلو خبرو کې یې زیاته کړه: د ایران اسلامي جمهوري دولت هڅه کوي چې د هیواد د علوم او فناوري وزارت په هماهنګې د تحصیلاتو په برخه کې ټول محدودیتونه دهستوي طب څانګه، هستوي زراعت او لیزر په برخه کې تر دي دمه وو نور دا هر څه ایسته کړي او د افغان متخصصینو، زده کونکو او کارپوهانو د هستوي تکنالوژي په برخه کې د زده کړو او علمي څیړنو زمینه د ایران په پوهنتونونو او څیړنیزو مرکزونو کې تیار کړي.   

د افغانستان هیواد په غوښتنه نړیوال اټومي اژانس ۵ مشخصي پروژي چې د ۳ میلیونه ډالرو په ارزښت د ۲۰۲۰ او ۲۰۲۱ میلادي کلونو لپاره په افغانستان کې د راډیواکټیف موادو د کنټرول او نظارت په برخه، تر ځمکه لاندي د اوبو د نقشي جوړول، د انرژي پلان، کرهنه، طبابت او د متخصصینو د ظرفیت د لوړونې په برخه کې په نظر کې نیول شوي دي. د یادو پروژو د اجرا لپاره او همداراز هغه پروژي چې له تیرو څو کلونو څخه را په دي خوا د مدیریت د ضعف له مخې، د انسانې نیرو نه درلودل، د اداري ستونزو او د همکاریو نه درلودل، افغانستان ته د بهرنیو متخصصینو د سفر جدي محدودیت نه دی عملي شوی.

د افغانستان د اټومي انرژي عالي کمیسیون هڅه کوي تر څو د نړیوالي اټومي انرژي په مرسته د سیمیزو همکاریو زمینه برابره کړي. د سیمي په سطحه هیوادونه هم د هستوي تخنیکونو د استفادي په اساس د طب، صنعت او کرهنې په واسطه پرمختګ کړي او خپلي اړیکې یې جوړي کړي دي، مونږ به د دوي د تخنیکې – علمي همکاریو په مرسته په یاده برخه کې تري استفاده وکړه. چې خوشبختانه د افغانستان د اټومي انرژي عالي کمیسیون او د ایران د اټومي انرژي سازمان همکارۍ هم د نړیوال اټومي اژانس د سیاست د لزومدید په اساس رامنځ ته شوي.

د نړیوال اټومي اژانس د نماینده په وینا، هستوي تکنالوژي د هیواد د دوامداره پرمختګ په برخه کې تر ۷۰ سلنې پوري ګټور نقش لوبولای شي. نو په دي اساس د سیمي او نړۍ هیوادونه باید په افغانستان کې د هستوي تکنالوژي د ترویج، ودي او همکارۍ په برخه کې مرسته وکړي چې دا مرستي کولای شي ددي هیواد په دوامداره پرمختګ او ځانبساینې په برخه کې مهم رول ولوبوي.

ډاکتر طاهر شاران د ایران د اټومي سازمان او د نړیوال اټومي اژانس د نماینه نه په منني سره وویل افغانستان متاسفانه د څلویښت کلنې جګړو او نا امنیو وروسته لا هم په دي نه دی توانیدلی چې د راډیولوژي په برخه او د سرطان تشخیص د هستوي تکنالوژي په واسطه فعاله کړي. دا په داسي حال کې ده چې هر کال په زرګونو کسان له هیواده بهر د درملنې لپاره سفر کوي او ډیري زیاتي پیسي په مصرف رسوي. په داسي حال کې چې د نړیوال صحي سازمان د ستنډرډ پیشنهاد په اساس د هر یو میلیون جمعیت لپاره باید یو د وړانګو په واسطه د درملنې مرکز رامنځته شي خو متاسفانه افغانستان د ۳۱ میلیونه نفوس لپاره تر دي دمه هیڅ کوم داسي فعال مرکز نه لري.

خو خوشبختانه، د اټومي انرژي عالي کمیسیون د هڅو په نتیجه، د لوړو زده کړو وزارت او د نړیوال اټومي اژانس به همکارۍ تر راتلونکو ۲ کلونو پوري به د علي اباد روغتون د ۱۳ میلیونو ډالرو په لګښت د وړانګو په واسته د د سرطانونو د درملنې لومړې ملي مرکز فعال او په کار پیل وکړي نړیوال اټومي اژانس د لوړو زده کړو له وزارت سره جدي همکاري لري تر څو دا مرکز لا ډیر ژر فعال کړي. د افغانستان د اټومي عالي کمیسیون د تخنیک، بودجي جلب، د بهرنیانو حمایت او د متخصصي نیرو روزل د اژانس په همکارۍ په غاړه لري

د ډاکتر طاهر شاران وینا د نړیوالو سټندردنو په اساس په اوسط ډول د راډیوتراپي هر مرکز د هستوی طبابت د تشخیص په برخه کې ۲۰ تنو متخصصینو ته اړتیا ده. دا په دي مانا ده چې په افغانستان کې د اوسنې نفوس په اساس ۳۵ مرکزونو او ۷۰۰ روزل شویو متخصصینو ته اړتیا شته. ددي مرکزونو جوړل او د متخصصي نیرو تربیت یو ملي او لوی پلان ته اړتیا لري، چې د افغانستان د اټومي انرژي عالي کمیسیون اداره د قانونې صلاحیتونو په اساس د افغانستان د هستوي انرژي قانون د اړوند وزارتونو، ادارو او مرکزونو سره همکاري کوي او هڅه کوي تر څو بهرنې مرستي او کومکونه جلب کړي

خوشبختانه د نړیوال اټومي اژانس لوړپوړې نماینده په دي ناسته کې د تخنیکي همکاریو د پروګرام په چوکاټ کې ژمنه وکړه، چې ۲ میلیونه ډالره به د سرطان د تشخیصي مرکز د جوړولو په برخه کې مرسته کوي او همدارنګه د ایران دولت هم ددي مرکز د متخصصي نیرو د روزلو په برخه کې د مرستي ژمنه تر سره کړه.

د یادولو وړ ده چې د افغانستان د اټومي انرژي عالي کمیسیون له دوست هیوادونو او نړیوالي ټولنې څخه په مخلصانه توګه د حمایت او همکاري غوښتنه وکړه، افغانستان ته د اټومي انرژي د سولیزي کارونې په برخه کې، د تخصصي او علمي کادرونو او همداراز د تخنیکي وسایلو او تجهیزاتو په اختیار کې ورکول د طبابت، صنعت او هستوي زراعت په برخه کې د افغانستان د دوامداره پرمختګ اقتصادي ودي رول په اساسي توګه ولوبوي.

د اټومي انرژي عالي کمیسیون د اجراییوي او تخصصي بورډ عمومي ریاست